Objętość krwi w organizmie człowieka – ile krwi można stracić bezpiecznie?

Ile krwi posiada człowiek w swoim organizmie?

Organizm dorosłego człowieka zawiera średnio 5 do 6 litrów krwi, co stanowi około 7–8% masy ciała. Ilość ta zależy od płci, wieku, budowy ciała oraz ogólnego stanu zdrowia. Dzieci i osoby drobnej budowy mają oczywiście mniej krwi – u noworodków jej objętość to zwykle ok. 80–90 ml na kilogram masy ciała, natomiast u dorosłych to 70–75 ml/kg. Krew pełni kluczowe funkcje w organizmie: transportuje tlen i składniki odżywcze, usuwa zbędne produkty przemiany materii, uczestniczy w obronie immunologicznej i regulacji temperatury.

Objętość krwi – czy 100 ml krwi to dużo?

W kontekście całkowitej objętości krwi w organizmie, 100 ml to niewielka ilość – to zaledwie około 2% jednej donacji krwi pełnej i ok. 2% całkowitej objętości krwi u dorosłego człowieka. Taka strata jest praktycznie nieodczuwalna i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Dla porównania, pobranie próbki krwi do badania laboratoryjnego to zwykle 5–10 ml. Nawet niektóre mniejsze zabiegi chirurgiczne czy drobne urazy nie prowadzą do istotnych strat w tym zakresie.

Czy utrata 500 ml krwi to dużo?

Utrata 500 ml krwi (czyli pół litra) to już ilość istotna, choć dla zdrowego dorosłego organizmu jest wciąż bezpieczna – prawie tyle pobiera się podczas jednorazowego oddania krwi w punkcie krwiodawstwa. Organizm potrafi skutecznie zregenerować taką ilość krwi w ciągu kilku dni, uzupełniając płyny i elementy morfotyczne. Jednak u osób z anemią, dzieci, osób starszych czy przewlekle chorych nawet taka utrata może prowadzić do osłabienia, zawrotów głowy i innych objawów niedokrwistości.

Ile litrów krwi można stracić?

Granica bezpiecznej utraty krwi jest indywidualna i zależy od ogólnego stanu zdrowia, wieku, wagi oraz szybkości utraty. Uważa się, że utrata do 15% objętości krwi (ok. 750 ml u dorosłego) jest zwykle dobrze tolerowana i nie powoduje poważnych zaburzeń. Utrata od 15% do 30% (750–1500 ml) wywołuje już wyraźne objawy, takie jak przyspieszone tętno, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, bladość skóry i zimne poty. Utrata powyżej 30% (czyli ponad 1,5–2 litry) jest groźna dla życia – prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego, zaburzeń pracy serca, a nawet śmierci, jeśli nie zostanie szybko udzielona pomoc medyczna. Bardzo szybka, masywna utrata krwi jest szczególnie niebezpieczna.

Jakie są objawy zbyt dużej utraty krwi?

Objawy znacznej utraty krwi pojawiają się wtedy, gdy organizm traci zdolność do skutecznego transportowania tlenu do narządów. Stopień i szybkość pojawiania się symptomów zależy od ilości utraconej krwi oraz tempa jej ubytku. Na początku można zaobserwować bladość skóry i błon śluzowych – krew odpływa z tkanek obwodowych do najważniejszych narządów, aby podtrzymać ich pracę. Zawroty głowy, osłabienie i mroczki przed oczami to skutek spadku ciśnienia i gorszego dotlenienia mózgu.

Przyspieszony, słaby puls oraz spadek ciśnienia tętniczego są próbą kompensacji – serce stara się szybciej pompować krew, ale jest jej coraz mniej. Pojawia się uczucie zimna, obfite zimne poty i drżenie rąk, ponieważ organizm uruchamia mechanizmy obronne, by ograniczyć utratę ciepła. Niepokój, splątanie, a nawet omdlenia mogą wskazywać na postępujące niedotlenienie mózgu. Przy szybkim i dużym krwotoku dochodzi do przyspieszonego, płytkiego oddechu, który jest próbą zwiększenia ilości dostarczanego tlenu.

Jeśli utrata krwi przekroczy 30–40% objętości, może dojść do wstrząsu hipowolemicznego – stanu zagrażającego życiu, z utratą przytomności, skrajnym spadkiem ciśnienia, bardzo szybkim, ledwo wyczuwalnym tętnem i bliską śmiercią, jeśli nie zostanie natychmiast udzielona pomoc.

Krwotoki i wykrwawienie – co warto wiedzieć?

Krwotok to gwałtowna utrata dużej ilości krwi w krótkim czasie, najczęściej spowodowana urazem, poważną operacją lub pęknięciem naczynia krwionośnego. Krwotoki dzieli się na: zewnętrzne (np. po rozcięciu skóry) i wewnętrzne (np. do jamy brzusznej, mózgu lub narządów). Szczególnie niebezpieczne są te, których nie widać „gołym okiem” – mogą być długo niezauważone.

Wykrwawienie to stan, w którym organizm utracił tyle krwi, że nie jest w stanie utrzymać prawidłowego krążenia i zaopatrzenia tkanek w tlen. Prowadzi do niedotlenienia najważniejszych narządów: mózgu, serca, nerek. Skutkiem jest wstrząs hipowolemiczny, a w konsekwencji śmierć, jeśli nie nastąpi szybka interwencja.

W przypadku podejrzenia krwotoku liczy się każda minuta – należy natychmiast zatamować krwawienie (ucisk bezpośredni, opaska uciskowa w przypadku kończyn), ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej z uniesionymi nogami i wezwać pogotowie. W razie konieczności w szpitalu podaje się płyny dożylne i wykonuje transfuzję krwi. Skuteczna pierwsza pomoc znacząco zwiększa szanse na przeżycie i ogranicza powikłania.

Ciekawostki na temat objętości krwi i jej roli

• Każdy dorosły człowiek ma tyle krwi, ile waży duża butelka wody: Średnia objętość krwi u dorosłego to 5–6 litrów – mniej więcej tyle, ile mieszczą razem trzy duże butelki napoju.
• Serce pompuje całą krew przez ciało w zaledwie minutę: W ciągu jednej minuty serce przepompowuje cały zapas krwi przez naczynia krwionośne, co pozwala na szybkie zaopatrywanie tkanek w tlen i usuwanie produktów przemiany materii.
• Krew wypełniałaby około 2–3% basenu olimpijskiego: Gdyby zebrać krew wszystkich mieszkańców Polski, wypełniłaby ona około dwóch basenów olimpijskich!
• Krew pełni kluczową rolę w regulacji temperatury ciała: Dzięki temu, że krąży przez skórę i narządy wewnętrzne, pomaga utrzymać stałą temperaturę organizmu, niezależnie od warunków zewnętrznych.
• Zmiana pozycji ciała ma wpływ na rozkład krwi: W pozycji stojącej więcej krwi gromadzi się w kończynach dolnych, a w leżącej – przepływ rozkłada się bardziej równomiernie.
• W krwi zdrowego człowieka znajduje się około 25 bilionów czerwonych krwinek: Każda z nich żyje średnio 120 dni, po czym jest usuwana i zastępowana nową.
• Częste pobieranie krwi do badań nie prowadzi do anemii u zdrowych osób: Organizm szybko uzupełnia tak niewielką utratę krwi, o ile nie występują dodatkowe choroby lub niedobory.
• Najszybsza regeneracja objętości krwi następuje po utracie osocza: Płyny można uzupełnić już w ciągu kilku godzin, natomiast odtworzenie komórek krwi zajmuje kilka dni.
• Transfuzje krwi są precyzyjnie dobierane pod względem grupy krwi: Niewłaściwe dobranie może prowadzić do groźnej reakcji immunologicznej.
• Krew jest jedyną „tkanką płynną” w organizmie: Łączy funkcje transportowe, obronne i regulacyjne, a także odpowiada za hemostazę, czyli zatrzymywanie krwawienia w razie urazu.